بلوچستان دردوران ماقبل تاریخ

بلوچستان دردوران ماقبل تاریخ

          عصر حَجَرْ (۵۰۰۰ ق.م):

شروع دوران تمدن ماقبل تاریخ بلوچستان در عهد دوم است که حدود ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد می ‏باشد. اساس زندگى انسان در این دوران استقرار در مراکز مجتمع به نام روستاها است. با استقرار انسان در این دوره در روستاها، خشت‏هایى از خاک رس که شکل هندسى منظمى نداشتند ساخته شد. این اختراع در وضع بناها و ساختمانها تحولى بزرگ بوجود آورد و بعدها منتهى به ساخت آجر شد که منظم‏تر و داراى رنگ قرمز بود و در تزئین بناها از آنها استفاده می ‏شد. در کتاب تاریخ پیشرفت علمى و فرهنگى بشر آمده است: «بلوچستان فن قالب زنى‏آجر را ازسومر اخذ کرده است و شروع این کار مطابق با ابتداى شروع کار پادشاهى سومر مى‏باشد. و این بیان کننده وجود روابط تجارى میان این دو خطه است».

     عصر مس:

در این دوران از فلز و بخصوص از مس چکش کارى شده و همچنین از منگنز استفاده مى‏کردند و از آن اشیایى مانند درفش و سنجاق درست مى‏کردند. ولى هنوز ذوب فلزات را نمى‏دانستند. ولى پس از فراگیرى ذوب فلز، آثارى از کوره ‏هاى ذوب فلز در بلوچستان، سیستان و دشت قزوین دیده شده که از قدیمى‏ترین کوره‏ هاى ذوب فلز در جهان هستند. در کتاب ایران در سپیده‏ دم تاریخ آمده است: «ظروف سفالین رنگین نقش‏دار که در سراسر ایران پیدا شده ‏اند از برجسته‏ ترین خدمات انسان عصر مس به تمدن بشرى هستند. جانشین بى‏واسطه سفالهاى رنگین ایران در اوایل دوره‏ سنگ، مس به شمار مى‏رود. ظروف یاد شده در شوش و نواحى دیگر ایران و از جمله در بلوچستان در شرق ایران پیدا شده‏ اند».

به نظر امیر توکل کامبوزیا، عصر مس که پیدایش آن در بین‏ النهرین است به واسطه معادن مس موجود در بلوچستان است چون در سراسر بین‏ النهرین، ناحیه‏ اى پیدا نمى‏شود که معدن مس داشته باشد در حالى که در بلوچستان معادن قدیمى وجود دارد که در گذشته از آنها استخراج مى‏شده است و از طریق دریا براى سومر حمل مى‏شده و به شهرهایى همچون «اور»مى‏رسیده است. نمونه‏ اى از این معادن تعطیل شده از منطقه نصرت‏ آباد و زاهدان تا چابهار به صورت پراکنده وجود دارند.

      عصر مِفْرَغْ (۲۰۰۰ ق.م):

طبق بررسى‏هاى انجام شده باستان‏شناسى در دره سند و غرب آن دربلوچستان، ویرانه قرارگاههایى متعلق به عهد مفرغ دیده شده است که نشان دهنده پدیده شهر مى‏باشند. لزوماً این شهرها به عنوان مراکز کشاورزى بودند گرچه تجارت نیز به عنوان عاملى در انتخاب محل و خصوصیات شهرى مؤثر بوده است. نمونه این مراکز شهرى در ناحیه «مِهِى»در جنوب بلوچستان در دوران تمدن «کَوْلى» مى‏باشد که حکم لنگرگاه تجارى داشته است و ظروف سنگى زینت کارى شده که در این محل پیدا شده‏ اند بیان کننده وجود ارتباط بین تمدن سومر و تمدن کولى هستند.

به عقیده برخى از باستان شناسان ، ارتباط گسترده‏ اى بین تمدنهاى سومر، هند و بلوچستان وجود داشته و طبق نظریه دکترهال، سومریان فرهنگ‏شان را از هند گرفته‏ اند، ولى هم سومریان و هم هندیان اولیه داراى یک اصل و فرهنگ مشترک هستند که در بلوچستان بوده است. در حقیقت بلوچستان به عنوان واسطه‏ اى بین دو تمدن کهن هند و سومر بوده، و حتى مى‏توان گفت که هندیان و سومریان فرهنگ خود را ابتدا از بلوچستان اخذ کرده‏اند و تمدن بلوچستان با تمدن غرب و شرق هماهنگى داشته است. گیرشمن در کتاب ایران از آغاز تا اسلام چنین مى‏گوید: «تمدن ظروف سفالین منقوش در سراسر فلات ایران ظهور کرد، این فن در جاده جنوبى تا سیستان کشیده شد و از آنجا به بلوچستان و دره سند سرایت کرد و از سوى شمال، شالوده فرهنگ و تمدنى را که در ناحیه مرو یافته شده است، بنا نهاد و به احتمال قوى به بلخ رسید..