تاریخچه زیورآلات بلوچستان
عصر فلز، دوره مهمی در تاریخ زیورآلات در جهان است. در عصر ماقبل تاریخ برحسب اتفاق سنگهائیكه دارای مس بودند در مجاورت آتش قرار گرفته و انسان ماقبل تاریخ تكه‌های براق فلز را كه براثر ذوب ار سنگ جدا شده بود، مشاهده كرد و بعد فهمید كه این فلز را می‌توان كوبید و به اشكال مختلف درآورد و نیز متوجه شد كه استفاده از آن در بسیاری از جهات برای ساختن اسلحه و ادوات به مراتب بهتر از سنگ است. مس برای آلات زینتی به كار رفت و همچنین لوازم جادو و طلسم كه انسان ماقبل تاریخ بدان اعتقاد داشته و بدین وسیله خود را ارواح خبیثه محافظت می‌كرد از آن ساخت.
در منطقه بلوچستان و سیستان و دشت قزوین، آثار كوره‌های ذوب فلز كه شاید قدیمی‌ترین كوره‌های ذوب فلز در جهان باشند دیده شده است. پیدایش عصر مس در ناحیه بین‌النهرین به واسطه معادن موجود در بلوچستان بوده، زیرا در سرتاسر بین‌النهرین ناحیه‌ای یافت نمی‌شود كه دارای معدن مس باشد، ولی عصر مس در بین‌النهرین پدید آمده است و اما سرتاسر بلوچستان از نصرت‌آباد تا چابهار معادن خیلی قدیمی كه مس از آنها استخراج می‌شده وجود دارد. مس از طریق دریا به سومر حمل شده و به شهرهایی از قبیل اور و غیره برده می شد.
به مرز و ذوب مس و ریخته‌گری و صنعت قالب‌سازی و ساخت مجسمه سفالین توسعه یافت. این فن در طول جاده جنوبی تا سیستان كشیده شد و از آنجا به سرزمین بلوچستان و دره سند سرایت كرد. عهده مفرغ در ایران سابقه‌ای تا حدود دو هزار سال پیش از میلاد دارد. از بررسیهای باستانشناسی در دره‌ی سند و غرب آن در بلوچستان، ویرانه‌های تعداد زیادی از قرارگاهها را متعلق به عصر مفرغ پیشین، نشان می‌دهد كه می‌توان برای توصیفشان واژه‌ی شهر را به كار برد. در واقع بیشتر این شهرها می‌بایست چون مراكز حوزه‌های كشاورزی بنیانگذاری شده باشند. گرچه در یكی دو مورد هم می‌توان استنباط كرد كه برخی از عوامل یا ملاحظات تجاری، در انتخاب محل و خصوصیت شهری مؤثر بوده است.
ویل دورانت می‌نویسد:
«دكتره. فرانكفورت در سال 1932 میلادی (1311 هـ . ش) در ویرانه‌های یك دهكده بابلی ـ ایلامی در تل اسمار كنونی، مهره‌ها و مهرها سفالی را از زیر خاك درآورد كه به نظر او آنها را در حدود 2000 سال قبل از میلاد، از موهنجودار و به آنجا برده‌اند. دكتر هال معتقد است كه سومریان فرهنگشان را از هند گرفته‌اند، ولی هم سومریها و هم هندیان آغازین را از یك اصل و فرهنگ مشتركی می‌داند كه در بلوچستان بوده است. بنابراین می‌توان گفت كه هندیان و سومریان فرهنگ خود را از بلوچستان گرفته‌اند، و نه تنها این سرزمین با تمدن نواحی باستان واقع در غرب در ارتباط بوده بلكه با تمدن پیش از تاریخ نواحی شرقی نیز هماهنگی داشت و در حقیقت بلوچستان واسطه‌ی تمدن قدیم شرق و غرب نیز بوده است.
تا اینجا به این نتیجه می‌رسیم كه بلوچستان به علت دارا بودن معادن و. پیشینه‌ی فرهنگی می‌توانسته از قدیم‌الایام محل ساخت زیورآلات باشد حال می‌پردازیم به اینكه چه دلایلی در این منطقه باعث استفاده از زیورآلات شده است.
زینت‌آلات در شرق همیشه هم زیبنده‌ی اندام و جامه بوده و هم نشانه حشمت و آبرو به راستی نیز درخشش فلزهای گرانبها، صدای النگو و لرزش گوشواره، به خصوص اگر مكمل جامه‌های سنتی باشد، بسیار دلفریب است. زینت‌آلات مهم‌ترین تملك زنان ازدواج كرده بوده و هست كه به عنوان بخشی از بهای عروسی
آنها توسط خانواده داماد به عرو.س داده می‌شود.
زیورآلات این نواحی همیشه به سفارش ساخته می‌شود و به دلیل اقتصادی، آنها را در روستاها كمتر به صورت آماده می‌توان یافت. در ساخته‌ها و سفارشات روستایی، نقره بیشتر بكار می‌رود، حال آنكه در شهرها طلا رایج‌ترین است و وسیله‌ی بهتری برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود. گذشته از طلا و نقره، آمیزه (آلیاژ)های فلزی و مهره‌های پلاستیك به رنگ طلایی و فیروزه‌ایی نیز اغلب به كار می‌رود. یاقوتهایی مصنوعی هم از رنگ صورتی روشن تا سیر، خواستاران بسیار دارند، همین گونه مرواریدهای مصنوعی و سنگ سفید در جاهایی كه مروارید در دسترس نباشد معمول است. گاهی اوقات كهربا نیز مشاهده می‌شود. از میان سنگهای ویژه زینت‌آلات، فیرونزه مصرف بیشتری دارد چون در خراسان معدن آن یافت می‌شود.
منظور از زیورآلات سنتی در بلوچستان، زینت‌آلات سنتی شهری، روستایی و مردم چادرنشین بلوچستان می‌باشد كه به عنوان یك منطقه فرهنگی در نظر گرفته شده است. (بلوچستانی كه محدود به مرزهای ملی كنونی نیست) زیرا از لحاظ فرهنگی خصوصاً استفاده زینت‌آلات آنچنان رابطه تنگاتنگی مابین ساكنان مناطق بلوچستان ایران و پاكستان وجود دارد كه كشیدن هرگونه مرزی را غیرممكن می‌سازد. دلیل دیگری كه وجود مرز را در این منطقه كمرنگ می‌كند این است كه بسیاری از سازندگان طلا در این منطقه سفارشات خود را از روی كاتالوگ و كتابهای منتشر شده در پاكستان می‌پذیرند به طوری كه پیدا كردن نقوش خاص منطقه را با شكل روبرو می‌سازد به هر طلافروشی و جواهر سازی كه در منطقه بلوچستان سری بزنید و قصد داشته باشید سفارشی بدهید یكی از این كاتالوگها را در برابر شما می‌گشایند كه به گفته‌ی خود زرگران حدوداً از 25 تا 30 سال قبل استفاده از آنها مرسوم شده و دیگر به ندرت اتفاق افتاده است كه طلاساز یا نقره كار سوای بازار، دست به آفرینش و خلق اثر هنری بزند كه منشاء آن تمام خواسته‌ها و اندیشه‌های خاص منطقه خودش باشد.
در حال حاضر برای تهیه زیورآلات سنتی كه در كارگاههای كوچك محلی ساخته می‌شوند، طلا با عیار 24 مورد استفاده قرار می‌گیرد. اكنون تولید جواهرات نقره‌ای در بلوچستان متوقف شده است و نقره‌كارانی كه امروزه به كار مشغول هستند، كارشان اساساً به كارهای مرمت (تعمیر) مختص می‌شود.
همچنین باید یادآور شد كه برخی از زینت‌آلاتی كه در سیستان و بلوچستان و هرمزگان به دست آمده از دیدگاه نگاره و نقش همانند یكدیگرند اگرچه شاید به نامهای گوناگونی خوانده می‌شوند. این همانندی با توجه به همسایگی این نواحی و مهاجرت عشایر، طبیعی است. بنابراین كشیدن مرز مشخصی بین زینت‌آلات عامیانه و محلی بلوچستان از زینت‌آلات دیگر مناطق ایران نیز بی‌نهایت مشكل است. بازوبندها، مچ‌بندها، پاآور نجنها و سربندها را به راحتی می‌توان در زینت‌آلات مناطق دیگر ایران یافت. زیورآلات و جواهرات را در این منطقه نمی‌توان دقیقاً طبقه‌بندی كرد. حتی مروری بر سفرنامه‌های گذشته دریافتن طبقات مختلف به ما كمكی نمی‌كند.
تاكنون روشن شده كه طبقه‌بندی جواهرات در هر منطقه از جهان برطبق قبیله‌ی مخصوص یا گروهمحلی است و این كار اگرچه ممكن است، خیلی مشكل می‌باشد.
آنچه از كتابهای تاریخی دریافت می‌شود این است كه نقره‌كاران زیادی در این منطقه وجود داشته‌اند و جوهرات به طور عمومی استفاده می‌شده است. محدود بودن اطلاعات در این زمینه بدین علت است كه جهانگردان فرصتی برای دین زینت‌آلات زنان به دلیل پنهان بودن در زیر لباسهایشان، نداشتند.
چقدر خنده داره
تاریخچه و دانستنی های سیستان و بلوچستان
